felsefe okudukça iki şey fark ettim;
bir noktadan sonra benim “dar alan zehirlenmesi” dediğim şeyi yaşayarak kendi içine katlanıyor ve hayat hakkında değil kendisi hakkında konuşmaya başlıyor.
ikincisi, ilk yapıcılarının motivasyonu olan “bilgece yaşamak” uçup gidiyor ve yerine yaratılmış bin suni kavram ile bir kafa karışıklığı ve bir sayfada anlatılacakların otuz sayfada anlatılması kalıyor.
ben felsefeyi özüne götürmek, hiç değilse -bence kemâli olan- roma’ya götürmek gerektiğini düşünüyorum. onlar son bilgelerdi. ilk, yani ortada yunan da yokken ilkin de ilkinde buda vardı, konfüçyüs vardı, sonra o ışıltılı sokrat öncesi filozoflar, platon-aristo geldiğinde bilgece yaşamak buharlaşmaya başlamıştı ama son can çekişme roma’da stoacılar ile oldu ve felsefe öldü. ölmedi ama biçim değiştirdi.
gayesi zihin jimnastiği olan çıksın, kesin bilgiye nasıl ulaşılırcılar ve “var mıyız?” gibi “benden başkası var mı?” gibi sorularla uğraşanlar çıksın. geriye sadece “nasıl yaşamalıyım?” diyenler kalsın. bu metin onlara göre, bize göre.
aslında üç temel soru var:
1-hakikat nedir?
2-nasıl yaşanmalı?
3-şimdi ne yapmalıyım?
üçüncü soruya kadar gölgesi düşmeyen hakikati teperim. basamak basamak zıplayamayacaksam, ikincide sıçrayamadan yapışıp kalacaksam, öyle hakikati teperim. cevap yanlıştır soru doğru olsa da. derim ki;
hakikat, nasıl yaşanması gerektiğine ve şimdi ne yapmam gerektiğine bir şeyler söylemeli. kendi için kendisini tarif edeni, akademik camia için çiğnenecek sakız üreteni, terim savaşları başlatanı hakikat olsa teperim.
ben derim ki sabah kalkıyorum, kafamda bin soru, on bin cevap ve akşama kadar sayısı katlanarak sürüyor. ben derim ki rüyamda bin şey görüyorum gerçek gibi ve on bin yorumu var bu gördüklerimin. içimde kıyı var, ben belki kıyıdayım ve ben derim ki ölüm var, anlamsızlık var, yalnızlık var ve özgürlük var. bu sorulara cevap vermese bile hiç değilse bu sorularla boğuşacak bir felsefe lâzım bize.
adı var tabii, pratik felsefe.
bir zavallılık merakından neşet eden dev sorulara dev cevaplar istemiyorum; acı çekiyorum ve bu acıya ve erdem arayışıma bir ışık, bir ümit istiyorum.
ne yapmalıyım?
felsefeyi gevezelikten arındırmaya başlayalım…
bilgi; eyleme dönüştürülebilir bir tarafı varsa mühim. evet, mühim. “mühim” diye bir şey getirmeli ve pratiğe bakan yüzü varsa bir şeye mühim demeli.
ahlak; savunulabilir ve tatbik edilebilir ahlak diye iki cins ahlak var. en yukarıda ışıldayan şey ne işime yarayacak özümü sözümü ayrı kıldığı sürece. o orada ışıldasın da güne bakan, bana bakan bir ahlak yaratmalı ve onu uygulamaya soyunmalı. bu ahlak belki çok da parlak olmayacak o tepedeki yıldız atası kadar ama yere bakan, yere değen taraflarıyla -vursan kafan yarılır- gerçek! taş gibi gerçek bir ahlak.
ödev; insana ödev yükleyen metafizik kampları tepiyor, insanın tek ödevi, kurtulamadığı, denediği halde kaçamadığı için “kendilik ödevi”. evet, bu ödevi kişiye yükleyen şey doğmuş olması ve eğilimleri. aksini yapamadığı şey, doğadan yüklü bir ödevdir kişiye.
acı ve haz; evrende var olan asıl şey bu ikisinin tensel cinsleri. mutluluk bir yaratım, hüzün, ayrılık, kötülük ve iyilik, hasret ve nefret yaratım. tensel acı mutlak olarak var çünkü tinsel olarak ne yapılırsa yapılsın küçülmüyor, tensel haz azıcık manipülasyona açıksa da bu ikisinin duygusal versiyonları bunların yanından bile geçemiyor.
üç şey vardır;
kendisi görünen, etkisi görünen ve psikolojik etkisi görünen.
kendisi görünen masa hakkında bile gevezelik eder klasik felsefe: “ya yoksa!”
yoksa da var çünkü beni etkiliyor ve hatırı sayılır bir tutarlılığa sahip. yoksa da var çünkü o yoksa bende de epey bir şey yok. yoksa da var çünkü başka türlü yaşayamam, eyleme geçemem. onun var göründüğü halde yokluğu sizin olsun. bir şeyin göründüğü gibi olmadığı gevezeliği sizin olsun. bana masayı veriniz efenim.
etkisi görünen şeylere en iyi örnek elektrik veya yer çekimi. etkisi demek, hemen hemen kendisi demek. varlık derecesi farklı değil masanınkinden.
psikolojik etkisi görünen şeylere yok demek bir şeyi değiştirmiyor. motivasyon yönü olabilir ki onu yaratan da kişinin kendisi. kilit kelime bu: değiştirmek. konu eylemse, eylem değişim demek ve değişim yoksa bir şey yoktur.
anlam önermelerinin değişim karşılığı yoktur mesela. bir bilgi üç şeyi söylüyor olabilir. şöyle ki;
tarif ediyordur; masanın üzerinde elma olması, gibi. kendisi veya etkisi görünen şeyler tarif edilir.
açıklıyordur; yer çekimi, gibi. etkisi görünen şeyler açıklanır. yani ortada bir mekanizma olmalıdır.
anlamlandırıyordur; ölmüş babamın beni izleyip gurur duyması gibi. psikolojik etkisi görünen şeyler anlamlandırmadır.
örnek;
“taşı yere bırakınca düşer” demek bir mekanizmaya vurgu yapar ve gelecek hakkında bir öngörüde bulunur. yoksa bilim de denmez zaten buna. git dene, orada dene, burada dene, yüksekte dene… taş hep yere düşecektir efenim. yani açıklama yapmışız demek ki.
ama anlanmandırma geriye dönük yapılır. burçlar gibi… astroloji koca bir anlamlandırma sanatı. diş perisi var, demenin hallicesi. bir boğa burcu şöyle olmalı, diyorsun ama öngörün tutmuyor. bu sefer diyorsun ki yükseleninin etkisinde kalmış. işte bu kıvırmaktır. kıvırmak eylemli geriye doğru yapılır. bilim kıvırmaz. taşı atarsın, düşmezse teoriyi değiştiririz. bilim bin kere bozar, yıkar, yapar, yeniden bozar… böyle ilerler. ya, beş bin yıldır yıkılmayan bilgi olur mu ya… dünyayı duran bir tepsi sandığımız günlerden kalma masalları bilim diye yutturmanın yolu, onun yaptığı kıvrak anlamlandırma formüllerini açıklama gibi yutturmak. astroloji bir açıklama değil çünkü geleceğe doğru değil. bir astrolog her zaman önüne oturtulmuş, burcu söylenmiş biri hakkında gevezelik yapabilir ama kişiliğini tarif ettiğin kişinin burcunu bilemez, burcunu söylediğin kişinin davranışlarını öngöremez. yanıldığı zaman da kıvırma teknikleri hazırdır. hep geçmiş, hep geçmiş… tutmuyor diye gideceksin, yükseleni bahane edecek. daima kazanan bilgi olur mu?
öyle bir bilgi ortaya atacaksın ki şu olursa haksız çık, bu olursa haklı çık. bunlar iki ucu da kapatmış çünkü bu bir anlamlandırma.
asitle bazı karıştırırsan tuz ve su açığa çıkar. bunu dene. haksız çıkarsam yükselen burca başvurmam. ne yaparım? teorim çöktü der, yenisini üretmeye çalışırım.
“tanrı deprem ile kâfirleri cezalandırdı.” bir anlamlandırmadır çünkü deprem müminlere geldiğinde cevabın değişiyor, “uyardı” oluyor. veya deprem evliyaya gelirse, “mertebesi yükseldi” diyorsun. yani “deprem şudur” diye genel geçer bir açıklama yok. işte o yüzden bu bir anlamlandırma.
pratik felsefenin en önemli konusu bence eyleme uzantısı olmayan duygu vakit kayıpları olmalı. tereddüt içinde geçen bir vakit, hiçbir şey yapmadan beklemektir. yas tutmak, hiçbir şey yapmamaktır. kırmızı ışıkta sabırsızlanmak, duygu israfıdır. yani eylem, ille de eylem…
ben neyim? yaptıklarımın toplamıyım. yapmak üzere olduklarımın, yapacaklarımın, kafaya koyduklarımın, içimden geçirdiklerimin, dualarımın, niyetlerimin toplamı değilim, ben doğduğumdan beri yaptığım ne varsa onları üst üste koy, oyum.
değişim bir öz ve kök olunca ikiye yarıyoruz tüm kâinatı ortadan:
değiştirebileceğim şeyler ve değiştiremeyeceğim şeyler.
bu eylemlerin tam listesini yaptıktan sonra ilkine sonsuz gayret ve coşku, ikincisine sıfır duygu ve kayıtsızlık hali ile bir efor paylaşımı yapacağız.
klasik felsefenin (dönem olarak değil, usûl olarak klasik) en çok vakit kaybettiği şey eşyanın arkasında ne var, sorusu oldu. vay simülasyon mu, vay sahte mi, numen’di, fenomen’di, idea veya form filan derken çıldırdık kaldık. beni ilgilendiren -ve başta dediğim gibi mühimi- değiştirilebilir olup olmaması. kendisi sahteyse bile verdiği acı, taş gibi gerçek. verdiği acıya bakarım. arkasında derunî boyutlar var mı yok mu, beni ilgilendirmez çünkü bilinemez. duvara yumruk atınca daima canım acıyor.
“hepimiz tekiz! varlık, aynı tek şeyin uzantıları!”
iyi de bunun ne gibi bir eylem karşılığı var? yani senin bu felsefene sahip çıktım diyelim, ne yapmalıyım? teksek tekiz, ne yapmalıyım? felsefeni deneyemiyorum, sınayamıyorum ki!
cevap: hiç!
- yani demem o ki, gevezelikten arınmış bir felsefe ile yoluma devam etmeye karar verdim. kıta ekolü biraz buna yakın. analitik felsefe mantığın mantığı ile savaşıp dursun… evet, onlarsız yola devam… tek seferlik ömrümde beni daha güçlü, daha erdemli, daha eylemci kılacak olana…
***
practıcal phılosophy
as ı studied philosophy, ı realized two things;
at some point, she suffers what ı call “narrow-space poisoning” and puts up with herself and starts talking about herself, not about life.
secondly, “living wisely”, which was the motivation of its first builders, flies away, and in its place a confusion with a thousand artificial concepts and thirty pages of what can be told in one page remain.
ı think it is necessary to take philosophy to its essence, at least to rome, which is perfect in my opinion. they were the last sages. first, when there was no greek, first there was buddha, confucius, then those radiant pre-socratic philosophers, plato-aristotle, when the wise life began to evaporate, but the final moribund was with the stoics in rome and philosophy died. he did not die, but changed form.
let it be clear that the aim is mental gymnastics, how can they reach certain information and “do we exist?” like “ıs there anyone else besides me?” let those who deal with such questions come out. all that’s left is “how should ı live?” let those who say stay. this text is for them, for us.
there are actually three basic questions:
1-what is the truth?
2-how to live?
3-what should ı do now?
ı rebuke the truth, which is not shadowed until the third question. ıf ı can’t jump step by step, if ı’m going to be stuck in the second without jumping, then ı will hit the truth. the answer is wrong even though the question is correct. ı say;
truth should say something about how to live and what to do now. ı would resent anyone who describes himself for himself, produces chewable gum for the academic community, and initiates term wars, if it were the truth.
ı say ı wake up in the morning, a thousand questions, ten thousand answers in my head, and the number continues exponentially until the evening. ı say that ı see a thousand things in my dreams, they seem real and there are ten thousand interpretations of what ı see. there is a shore in me, ı may be on a shore, and ı say there is death, there is meaninglessness, there is loneliness and there is freedom. even if it does not answer these questions, we need a philosophy that will at least grapple with these questions.
ıt has a name, of course, practical philosophy.
ı don’t want giant answers to giant questions arising out of a pity’s curiosity; ı am suffering and ı want a light, a hope in this suffering and in my pursuit of virtue.
what should ı do?
let’s get philosophy cleared of chatter…
ınformation; ıt is important if there is an actionable side. yes, it’s important. he should bring something called “important” and call something important if he has a practical face.
morality; there are two kinds of morality, the defensible and the enforceable morality. what good is the thing that shines above me, as long as it separates my essence from my word. so that it shines there, it should create a morality that looks at the day, looks at me, and tries to practice it. this morality may not be as bright as the star ancestor on that hill, but with the sides facing the ground and touching the ground – if you hit it, your head will be split – it is true! a true morality as stone.
homework; the metaphysical camps that impose duties on man are backfiring, the only duty of man is “self-duty” because he cannot escape, even though he tries. yes, one’s birth and inclinations are what imposes this assignment on a person. what he cannot do otherwise is an inherently loaded homework for the person.
pain and pleasure; the main thing that exists in the universe is the sensual species of these two. happiness is a creation, sadness, separation, evil and goodness, longing and hate are a creation. sensual pain is absolutely there because it doesn’t shrink no matter what is done spiritually, and although sensual pleasure is open to a little manipulation, the emotional versions of these two can’t even get past them.
there are three things;
ıt is visible, its effect is visible and its psychological effect is visible.
he even babbles about the visible table, the classical philosophy: “what if!”
or there is, because it impresses me and has considerable consistency. otherwise, there is, because without it, ı don’t have much. otherwise, there is because ı cannot live otherwise, ı cannot act. even though it appears to be present, its absence is yours. let the chatter that something is not what it seems to be yours. give me the table, sir.
the best example of what appears to be the effect is electricity or gravity. ınfluence means almost itself. the degree of existence is not different from that of the table.
saying that there is no psychological effect on things does not change anything. there may be a motivation aspect, which is created by the person himself. that’s the key word: change. ıf the subject is action, action means change, and if there is no change, there is nothing.
for example, meaning propositions do not have an exchange equivalent. a piece of information may be saying three things. namely;
he is describing; like having an apple on the table. things that appear or have an effect are described.
ıt explains; like gravity. things that appear to have an effect are explained. so there must be a mechanism in the middle.
ıt makes sense; like my dead father watching me proudly. things that appear to have a psychological effect are meaning.
sample;
saying “the stone falls when you put it on the ground” emphasizes a mechanism and makes a prediction about the future. otherwise, it wouldn’t even be called science. go try, try there, try here, try high… the stone will always fall to the ground, my lord. ı mean, we’ve made a statement.
but the interpretation is done retrospectively. like horoscopes… astrology is a huge art of interpretation. there’s a tooth fairy, that’s fine. you say a taurus should be like this, but your foresight doesn’t work. this time you say that you are under the influence of your ascendant. this is twisting. curl action is done backwards. science doesn’t bend. you throw the stone, if it doesn’t fall we’ll change the theory. science destroys, destroys, builds, corrupts again a thousand times… this is how it proceeds. what if there is knowledge that has not been destroyed for five thousand years… the way to pass the tales left over from the days when we thought the world to be a standing tray, as science, is to pass off his agile interpretation formulas as explanations. astrology is not an explanation because it is not future-oriented. an astrologer can chatter about someone who is always seated in front of him and whose zodiac sign has been told, but he cannot know the sign of the person whose personality you describe, and cannot predict the behavior of the person whose sign you tell. and when it’s wrong, curling techniques are ready. always the past, always the past… you will go because it doesn’t hold up, it will use the rising as an excuse. does knowledge always win?
you will come up with such information that if this happens, be wrong, if this happens, be right. they closed both ends because it’s a signification.
ıf you mix acid with base, salt and water are released. try this. ıf ı am wrong, ı will not apply to the ascendant. what ı do? he says my theory is broken, ı try to produce a new one.
“god punished the infidels with the earthquake.” ıt is a meaning because when the earthquake comes to the believers, your answer changes, it becomes “warned”. or if an earthquake hits the saint, you say, “his rank has risen”. ın other words, there is no general explanation that “the earthquake is this”. that’s why it’s an interpretation.
ın my opinion, the most important issue of practical philosophy should be the loss of emotion, which is not an extension of action. a time spent in hesitation is waiting without doing anything. to mourn is to do nothing. being impatient at a red light is a waste of emotion. so action, not necessarily action…
what am ı? ı am the sum of what ı have done. ı’m not the sum of what ı’m about to do, what ı’m about to do, what ı’ve set my mind to, what ı’ve been through, my prayers, my intentions, ı’m the sum of everything ı’ve done since ı was born, ı am my vote.
when change is an essence and a root, we split the whole universe into two:
things ı can change and things ı can’t.
after making a full list of these actions, we will share an effort with the first with endless effort and enthusiasm, and the second with zero emotion and indifference.
the thing that classical philosophy (classic in method, not in period) lost most of its time was the question of what is behind things. wow simulation, wow fake, numen, phenomenon, idea or form or something, we went crazy. what interests me – and as ı said at the beginning – is whether it is replaceable or not. even if he is fake, the pain he inflicts is real as a stone. ı look at the pain it gives. whether there are inner dimensions behind it or not is not my concern because it cannot be known. ıt always hurts when ı punch the wall.
“we are all one! being, extensions of the same one thing!”
but what kind of action does this have? so let’s say ı have your philosophy, what should ı do? ı’m single, what should ı do? ı can’t try your philosophy, ı can’t test it!
answer: none!
- so what ı mean is that ı decided to continue on my path with a philosophy free from chatter. continental school is somewhat close to this. let analytical philosophy keep fighting the logic of logic… yes, move on without them… to what will make me stronger, more virtuous, more active in my one time lifetime…
kanaatiniz nedir?